Želim prikazati našim čitaocima, našim Bošnjacima, usku povezanost politike i obrazovanja. Prije nego što iznesemo korelaciju politike i obrazovanja, želim objasniti šta je to obrazovanje, a šta politika.
OBRAZOVANJE
Pored obrazovanja, koje je jedno od tri pojma koji svojim značenjima pokrivaju jedan neosporno važan dio društvene stvarnosti, su i vaspitanje i socijalizacija. Ove tri pojave su vrlo srodne.
Socijalizacija je složen i slojevit proces koji planski i sistematski sprovode porodica, škola i društvena zajednica kako bi se socijalno nezrela djeca postepeno osposobila za život u socijalnoj zajednici. Osnovni cilj procesa socijalizacije je da novi članovi društva putem učenja i u interakciji sa roditeljima, nastavnicima i ličnostima iz kulturnog i javnog života, nauče onaj tip ponašanja i međuljudskih odnosa, koji su karakteristični za datu kulturu, uz široku mogućnost adaptacije na nove životne uslove. Prema savremenim shvatanjima, proces socijalizacije uključuje i proces individualizacije pod kojim se podrazumijeva sposobnost pojedinca da prevazilazi postojeću socijalnu datost i da se mijenja u skladu sa sopstvenim potrebama. Najvažniji faktori socijalizacije su: porodica, škola, kao i šira socijalna zajednica sa svojim formalnim i neformalnim institucijama.
Vaspitanje je uži pojam od socijalizacija, ali širi od obrazovanja. Vaspitanjem se bavi pedagogija. Vaspitanje je teško definisati. Prema E. Dirkemu, vaspitanje je akcija koju starije generacije vrše nad onima koji još nisu zreli za društveni život. Ono ima za cilj da izazove i razvije kod djeteta izvjestan broj fizičkih, intelektualnih i moralnih stanja koje traži od njega političko društvo u cjelini i specijalna sredina kojoj je ono posebno namijenjeno. Vaspitanje je teško razumjeti i nemoguće zamisliti bez cilja (namjere). Vaspitanje je sredstvo za ostvarivanje cilja. Vaspitanje je sredstvo pomoću koga se razvija i formira ličnost. Vaspitanje je neophodna osnova za obrazovanje. Obrazovanje je sastavni dio vaspitanja.
Obrazovanje je proces prenošenja i sticanja znanja i vrijednosti o prirodi i iz prirode, o društvu i iz društva, o čovjeku i njegovom mišljenju, i o religiji i njenom učenju. Ono je i proces razvijanja i formiranja raznovrsnih, čovjeku neophodnih, navika i umenja, kakve su higijenske, radne, kulturne, intelektualne, vjerske i drugo. Znanja i vrijednosti, navike i umenja, pretpostavka su, osnova i temelj za:
1. Trajno poboljšanje strukture psihičkih dispozicija i njihovo trajno zadržavanje kod svake ličnosti, posebno za razvijanje umnih i saznajnih sposobnosti ličnosti.
2. Izgrađivanje osnove za formiranje pogleda na svijet.
Obrazovanje omogućuje vaspitanje, zbog osnove kakvu predstavlja i za razvoj čovjekovih moralnih i estetskih vrijednosti i fizičkih sposobnosti. Obrazovanje se pojavljuje istovremeno i kao proces prenošenja i kao proces usvajanja znanja i vrednosti. Znanja i vrednosti se prenose na druge, na one koji su u procesu obrazovanja. To pretežno čine profesionalne društvene grupe, nastavnici ali i ne samo oni. Oni koji usvajaju takva znanja i vrednosti to čine svjesno, aktivno i kritički, težeći da što više znanja i vrednosti usvoje.
Škola i obrazovanje su dva različita fenomena. Obrazovanje (koje, dosljedno naprijed navedenom, obuhvata i vaspitanje) i cilj konstituišu pojam škole, dok škola nije konstitutivni element pojma obrazovanja. Ovako shvaćeno obrazovanje, na pojavnom planu, starije je od škole. Ono se i odvija prije, poslije i izvan škole. Sa pedagoškog stanovišta, škola je institucionalizovana forma obrazovanja. Sa socijološkog stanovišta, škola je društvena (javna) ustanova ili institucija društva. Nju društvo/država organizira kao specijalnu ustanovu za što uspešnije obrazovanje. U savremenom društvu, škola, ili bolje rečeno, školski sistem, predstavlja javnu ustanovu čiji se osnivanje i rad odvija pod uslovima koji su propisani zakonom svakog pojedinačnog društva/države.
POLITIKA
Politika, po općoj definiciji, jedan je od najopštijih pojmova sveukupne društvene misli. Kao ljudska djelatnost ona je u čovjekovoj svakodnevnici svih epoha i svih dosadašnjih zajednica. Za potrebe analize, odnosa obrazovanja i politike uzet je pristup iz ugla socijologije obrazovanja, što će reći da on treba da bude savremen i aktuelan. Uzećemo savremeno određenje politike, njenu funkciju i obilježija. Porijeklo riječi politika je u starogrčkom jeziku. Danas riječ politika je razgranala svoje značenje i prema spolja i prema unutra. Od izvorno unutrašnjih odnosa u polisu, ona je počela da označuje javnu djelatnost na svim nivoima organiziranja-nastupanja od lokalnog i regionalnog do državnog, međunarodnog i svjetskog. Imamo još, i pored unutrašnje i spoljašnje politike, i finansijsku politiku, ekonomsku politiku, socijalnu politiku, kulturnu politiku, ali i obrazovnu politiku ili (pravilnije) politiku obrazovanja, a kod nas još više prihvatljivije prosvetna politika.
Politika se može definirati kao djelatnost javnog odlučivanja u zajednici o svim poslovima koji se tiču njenog opstanka, funkcioniranja i razvoja. Ona ima svoje tri konstitutivne oblasti:
1. Vladavinu,
2. Interes,
3. Javnost.
Vladavina očitava političku moć, interes političku participaciju, a javnost slobodnu političku komunikaciju. Također, vladavina se oslanja na sistem ustanova izvršne i upravne vlasti, što je država u užem smislu riječi; interes se realizuje posredstvom predstavničkih i zastupničkih tela; javnost funkcioniše na osnovu neposrednog i posrednog opštenja građana. Sve ustanove i delatnosti u ove tri oblasti podjednako se nazivaju političkim.
Politika podrazumijeva političke subjekte, to su država i narodne mase, političke stranke, društvene klase i drugi. Politika ima i sredstva političke djelatnosti, ona su raznovrsna: ekonomska, pravna, moralna, religijska, propagadna, ali i vaspitna i obrazovna. Politika ima i jedno specijalno sredstvo a to je država. Politika je prožeta ideologijom, tj. političku ideologiju treba shatiti kao skup ideja o politici i državi. Politika se može shvatiti i kao „ OBEĆANJE BEZ POKRIĆA“. Vođenje politike je vještina sa brojnim psihološkim momentima.
OBRAZOVANJE I POLITIKA
Odnos obrazovanja i politike, posmatran u savremenom trenutku, je vrlo složen. I obrazovanje i politika imaju isti objekt djelovanja i utjecaja, a to su čovjek i društvo. Odnosi između obrazovanja i politike mogu se postaviti u dvije ravni posmatranja i analiziranja. Prva ravan je ona u kojoj je politika domen obrazovanja, a druga ona u kojoj je obrazovanje domen politike.
Učenje činjenica o politici i iz politike, ko god da ih uči, bilo gde da se uče i u bilo kom obliku da se uče, organizirano ili neorganizirano, u školi ili van nje, sredstvima masovnog komuniciranja i/ili u okvirima konstituelnih formi-obrazovanje je. Obrazovanje je posrednik između politike i pojedinca. Bez obrazovanja, znanja iz politike i o politici ostala bi nedostupna i verovatno nepoznata čoveku. Čovjek bi ostao politički nepismen. Iako se znanja o politici upoznaju i usvajaju u obrazovanju, vaspitanju i socijalizaciji, kao jedinstvenom procesu u svoj njegovoj širini i razuđenosti, škola se najčešće označava kao osnovni subjekt sticanja znanja o politici i iz politike, dakle, političkog obrazovanja ili, politikološkom terminologijom rečeno, kao osnovni agens političke socijalizacije. Dužnost škole je da učenike upozna sa naučnim saznanjima o politici kao djelatnosti i na toj osnovi razvije kritičko političko mišljenje sposobno da razlikuje stvarno i moguće.
Osnovni odnos obrazovanja i politike, u ravni u kojoj je obrazovanje domen politike, tiče se politike obrazovanja. Ona se ponekad naziva i vaspitna, obrazovna ili prosvetna politika, iako ovi nazivi ne pokrivaju apsolutno identičnu oblast-varijacije postoje. Politika obrazovanja se može odrediti kao ukupnost principa, odnosa, puteva, oblika, mjera i instrumenata kojima se obezbjeđuje i usmjerava razvoj vaspitanja i obrazovanja u funkciji i interesu svih članova društvene zajednice i globalnog društva u cjelini. Sve je u skladu sa globalnom politikom društva, ali i u skladu sa socijalnim, ekonomskim, kulturnim i naučnim ciljevima i potrebama i njima odgovarajućim politikama.
Kada se vaspitna politika usmjeri na vaspitno-obrazovne ustanove-škole i prosvetu, naziva se prosvetna politika. Prosvetna politika je dio opće i vaspitne politike i izraz je određenih konkretnih interesa. Zapisana je u političkim programima, školskom i prosvetnom zakonodavstvu, ali se očituje i u cjelokupnoj organizaciji školskog sistema. Prosvetna politika je i politika izgradnje školske mreže, način upravljanja školom, način pripremanja i usavršavanja prosvetnih radnika. Ona je rezultat općih političkih i društvenih prilika u jednoj zemlji. Prosvetna politika može biti više ili manje konzervativna ili više ili manje progresivna. Zato je prosvetna politika uvek bila područje političkih borbi, izbornih i onda kada izbora nema.
Da bi Bošnjaci u 21. vijeku, u vijeku kada znanje i informacije dominiraju, bili što više uspješniji na svakom polju počev od porodice pa sve do ekonomskih, a i vjerskih visina, potrebno je jako, slobodno i čisto obrazovanje u pravom smislu ovih riječi. Kroz ovu naučnu analizu možemo zaključiti: da bismo imali odlično obrazovanje, obrazovanje dostojno 21. vijeka, moramo imati u našim rukama, rukama naših pravih iskrenih političkih predstavnika, političke mehanizme. Zato, Bošnjaci, dobro razmislite kome dajete svoje povjerenje na predstojećim izborima.
U izradi ovog teksta korišćena je raznovrsna literatura, a ona koja prednjači jeste od prof. dr. Miomira Ivkovića.
Halilović Senadin, Revija Sandžak 184.